Zainteresowanie płcią przeciwna leży w psiej naturze, a psie romanse wyglądają nieco inaczej niż ludzkie. Zamiast karcić psa za nieposłuszeństwo, spróbujmy zrozumieć jakie zachowania wobec płci przeciwnej są w dobrym psim tonie.
Obwąchiwanie to jeden z etapów psich zalotów.
Źródło: iStockphoto/Thinkstock
Potrzeba rozmnażania jest wpisana w istnienie każdej istoty żywej. Nasi czworonożni pupile nie są wyjątkiem: szereg zachowań reprodukcyjnych, jakie prezentują, często stają się powodem do karcenia psa. Tymczasem należy pamiętać, że są to sprawy fizjologiczne, uwarunkowane hormonalnie i nawet nasze największe prośby czy groźby nic nie zmianą.
U psów popęd płciowy pojawia się przed zakończeniem wzrostu i osiągnięciem fizycznej dojrzałości. U samic jest to moment wystąpienie pierwszej rui, około 7-10 miesiąc życia, a samce zdolne są do rozrodu w weku 9-12 miesięcy. Pies po osiągnięciu dojrzałości fizycznej i płciowej zawsze jest gotowy do kopulacji, a suka dopuszcza go tylko w okresie rui, czyli średnio, co 6 miesięcy. Jednakże psy w tak młodym wieku nie powinny być użytkowane rozpłodowo z powodu niezakończonych procesów wzrostu i rozwoju organizmu.
Hormonami odpowiadającymi za popęd płciowy u samca są androgeny, u suki zaś estrogeny, prolaktyna i oksytocyna. Wydzielane przez męską gonadę hormony uwrażliwiają ośrodki nerwowe samca na bodźce pochodzące z od suki w czasie rui, czyli zapach wydzielin dróg rodnych, jej widok i głos. Potrzeba spotkania się zwierząt chętnych do kopulacji i rola w tym feromonów jest szczególnie silnie wyrażona u zwierząt wolno żyjących, np. lisy i niedźwiedzie potrafią wyczuć partnera z odległości kilkunastu kilometrów. Spośród zwierząt udomowionych właściwość ta jest najsilniej wyrażona właśnie u psów.
Cykl rozrodczy u samic został podzielony na cztery charakterystyczne fazy, które różnią się pomiędzy sobą długością trwania i objawami: faza proestrus zwana okresem przedrujowym, trwa średnio 7-10 dni. Charakterystyczne objawy, to: obrzmienie sromu, krwisty wypływ. Suka staje się atrakcyjna dla samców, natomiast odmawia krycia. Faza oestrus tzw. ruja właściwa, trwa średnio 8-12 dni i objawia się powiększonym sromem, wypływem śluzowo-krwistym. Dzięki hormonowi folikulinie, gruczoły błony śluzowej macicy zaczynają intensywnie pracować. Ciałko żółte wytwarza progesteron. Suka przyciąga samce i akceptuje krycie. Faza metestrus, czyli okres uwsteczniania, trwa ok. 55-60 dni. Brak tutaj wszelkich objawów zewnętrznych, pojawia się początkowo niewielki białawy wyciek ze sromu, umiarkowane nabrzmienie sutek i możliwa ciąża urojona. Faza anestrus, okres spoczynku. Trwa 3-4 miesiące i jest okresem spoczynku płciowego.
Najlepszym okresem do krycia jest zazwyczaj dziesiąty dzień rui i ponownie dwunasty, chociaż nie u wszystkich suk dni te są jednakowo 'skuteczne'. Cały proces krycia przebiega znacznie lepiej, jeżeli choć jedno ze zwierząt ma doświadczenie. Jeżeli psy są sobie obce, należy im pozwolić na poznanie się. Najlepiej, aby krycie przebiegało na neutralnym dla suki gruncie, w miejscu spokojnym, cichym i ustronnym.
Istnieje szereg metod pozwalających określić fazę cyklu płciowego, czyli wybrać najodpowiedniejszy moment pokrycia. Dla hodowców polecana jest tzw. metoda behawioralna, która polega na ocenie punktowej poszczególnych zachowań suki w trakcie cyklu rujowego. Suma punktów za poszczególne zachowania mówi, w jakiej fazie cyklu suka się znajduje. W metodzie tej przyznaje się punkty za takie zachowania, jak stopień zainteresowania samca samicą, itd. Najwyżej punktowane zachowanie, to wykonywanie ruchów kopulacyjnych na samicy. Zachowanie samicy wobec samca: wroga, unikająca kontaktu, pasywna, aktywnie szukająca kontaktu. Pozycja samicy wobec próby wspięcia: odwracanie się i uciekanie, przysiadanie, stoi niepewnie, stoi pewnie. Odchylenie ogona przez samicę przy kontakcie z psem: brak, minimalne, rzadkie, natychmiastowe i stałe. Uzyskane punkty są sumowane i przekładane na litery A,B,C,D, gdzie: A - wczesna faza przedrujowa, B - środkowa faza przedrujowa, C - późna faza przedrujowa, D - faza rui właściwej. Do niewątpliwych zalet metody należy prostota jej używania i duża wiarygodność wyników.
Przed samym aktem kopulacji psy prezentują cały szereg charakterystycznych zachowań, które składają się na tzw. taniec godowy. Pełno w nim pogoni i ucieczek, zabawy przerywanej wspinaniem się samca na samicę, obwąchiwaniem i wylizywaniem przez niego okolicy narządów płciowych suki. Faza ta jest tym dłuższa, im bardziej niedoświadczeni są partnerzy. Pies jest zwykle bardziej aktywny od suki, za wyjątkiem przypadków, gdy jest zdecydowanie młodszy i mniej doświadczony od partnerki. Psy obwąchują się i oblizują wzajemnie. Suka, aby okazać swoje zainteresowanie może dla zabawy podgryzać kończyny psa. Jeśli suka chce dopuścić samca, staje nieruchomo i w charakterystyczny sposób odchyla ogon.
Przeszkody uniemożliwiające prawidłowe krycie to m.in. czynniki natury psychicznej. Większość psów wie instynktownie, jak zabrać się do krycia, niekiedy jednak nawet doświadczony reproduktor może bać się suki, która nie była jeszcze kryta i odwrotnie. Mogą też bać się dezaprobaty człowieka, szczególnie, jeśli były karcone za przejawianie odruchów płciowych. Obce otoczenie stresuje bardziej psa, którego aktywność w czasie kopulacji jest większa, toteż suka powinna być raczej przywożona do niego.
Psy ze znacznymi deformacjami kończyn oraz zaburzeniami dotyczącymi układu kostno-mięśniowego mogą mieć trudności z przybraniem odpowiedniej pozycji w czasie kopulacji. Jeżeli wady te są przekazywane genetycznie, zwierzęta takie należy wykluczyć z dalszej hodowli. Niewielkiego stopnia schorzenia kręgosłupa lędźwiowego lub lędźwiowo-krzyżowego mogą uniemożliwić psu krycie, mimo iż w normalnych warunkach nie dają o sobie znać. Schorzeniom prostaty może towarzyszyć mniej lub bardziej nasilona bolesność. Niemożność sczepienia się może być spowodowana zarówno przez samca jak i przez samicę. Rozwiązaniem na tę sytuację jest sztuczna inseminacja.
Prawidłowe odczytywanie psich zachowań, umiejętność oceny znaków dawanych przez naszych czworonożnych pupili, a także nasz spokój, cierpliwość i wyrozumiałość, z pewnością ułatwią naszemu psu kontakty między-psie i przyczynią się do przyjścia na świat pięknych szczeniąt. Pamiętajmy, że powinny rozmnażać się psy przeznaczone do dalszej hodowli, co pozwala ulepszać i rozpowszechniać daną rasę. Jeżeli mamy psiaka lub suczkę niehodowlaną, nie dopuśćmy do ich rozmnażania. Zapobiegajmy problemowi bezdomności psów: sterylizacja bądź kastracją pozwala uniknąć narodzeń milionów niechcianych później psów i kotów!
