Problemy z nerkami to najczęstsze zdrowotne komplikacje psów starzejących się. W tego typu schorzeniach profilaktyka jest równie ważna jak samo leczenie, a dieta może stać się skutecznym lekarstwem.
Źródło: Shutterstock
Na podstawie analizy danych epidemiologicznych można jednoznacznie stwierdzić, że współcześnie zwiększa się ilość przypadków powstawania kamieni w drogach moczowych i nerkach psów, a dolegliwość ta dotyka głownie zwierzęta starzejące się.
Różnego rodzaju zbędne metabolity, takie jak: mocznik, kreatynina, elektrolity, białka czy składniki mineralne są wydalane z organizmu za pośrednictwem moczu. W sytuacji kiedy dochodzi do dużego nasycenia moczu składnikami mineralnymi, w odpowiednich warunkach mogą się w nim formować złogi. Początkowo są to mikroskopijnych rozmiarów kryształki, jednakże w wyniku agregacji i nawarstwiania mogą z nich powstawać dużych rozmiarów kamienie moczowe. Wśród czynników mających wpływ na powstawanie tzw. urolitów wymienia się także: zastój moczu, niewłaściwe, różne od obojętnego pH, obecność w moczu tzw. organicznych jąder krystalizacji oraz występowanie promotorów krystalizacji lub niedobór jej inhibitorów (takich jak glikozaminoglikany czy nefrokalcyna). W przebiegu kamicy moczowej u psów i kotów identyfikuję się szereg różnego rodzaju kamieni moczowych które można podzielić w zależności od ich budulca. Do najczęściej występujących zaliczają się kamienie struwitowe (fosforanowo-amonowo-magnezowe) oraz tzw. oksalaty, czyli kamienie szczawianowo-wapniowe. Wśród rzadziej obserwowanych wyróżnia się kamienie kwasu moczowego, cystynowe, krzemianowe, ksantanowe czy chlorku amonu.
Kamienie struwitowe (fosforanowo-amonowo-magnezowe)
Formowanie struwitów w drogach moczowych psów i kotów może mieć różne przyczyny. Zdecydowana większość przypadków kamicy struwitowej u psów jest efektem zakażeń układu moczowego gronkowcem ureazododatnim oraz bakteriami Proteus spp. Produkowany przez te bakterie enzym (ureaza) powoduje hydrolizę mocznika, w wyniku której powstaje amoniak i dwutlenek węgla. Skutkiem tej reakcji jest znaczne podwyższenie pH moczu i zwiększenie dostępności jonów amonowych oraz fosforanowych. W takich warunkach powstawanie kamieni struwitowych jest bardzo ułatwione.
Oksalaty – kamienie szczawianowo wapniowe
Powstawanie kamieni szczawianowo-wapniowych jest ściśle powiązane ze stężeniem wapnia i szczawianów w moczu oraz z obecnością w nim właściwych promotorów lub inhibitorów krystalizacji. Podwyższone stężenie wapnia we krwi (hiperkalcemia), wysokobiałkowa dieta oraz kwasowe pH moczu są czynnikami predysponującymi do rozwoju tego rodzaju kamicy. Wśród związków których niedobór może być przyczyną powstawania oksalatów wymienia się magnez, fosfor oraz kwas cytrynowy.
Pierwszy z nich jest zdolny do tworzenia kompleksów ze szczawianami występującymi w moczu, co ogranicza ich wiązanie się z jonami wapnia. Z kolei wzrost stężenia fosforu we krwi powoduje obniżenie produkcji kalcytriolu, hormonu odpowiedzialnego za zwiększenie resorpcji wapnia w jelitach i resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych. Ponadto właściwa podaż fosforu w diecie zapewnia wydalanie z moczem odpowiedniej ilości pirofosforanu, naturalnego inhibitora wytrącania się szczawianów.
Wysoka podaż białka zwierzęcego w diecie jest przyczyną zwiększonego wydalania wapnia i zmniejszonego wydalania kwasu cytrynowego niezbędnego do chelatacji wapnia i przeprowadzania go w rozpuszczalny cytrynian wapnia. Kamica szczawianowo-wapniowa najczęściej dotyka zwierzęta o małej aktywności fizycznej, samce, szczególnie te kastrowane, w wieku średnim i starszym. Ze względu na brak możliwości farmakologicznego rozpuszczenia tego rodzaju kamieni, niezwykle ważna jest odpowiednia dietoprofilaktyka.
Kamienie kwasu moczowego
Przypuszcza się, że powstawanie kamieni kwasu moczowego u psów ma głównie podłoże genetyczne i jest związane z wrodzonym upośledzeniem transportu kwasu moczowego przez błonę komórkową hepatocytów. U większości ssaków kwas moczowy jest w wątrobie przekształcany do dobrze rozpuszczalnej w wodzie allantoiny i tylko niewielkie jego ilości wydalane są potem z moczem. Kiedy dochodzi do zaburzenia tego procesu, a stężenie kwasu w moczu rośnie, może on tworzyć najpierw słabo rozpuszczalne w wodzie sole sodowe lub amonowe, a następnie mogą się z nich formować tzw. kamienie kwasu moczowego. W śród czynników predysponujących do formowania się tego rodzaju urolitów wymienia się także: kwasowe pH moczu, podwyższone stężenie jonów amonowych będące skutkiem wysokobiałkowej diety oraz obecność specyficznych promotorów krystalizacji. Kamica moczanowa jest trzecią najczęściej występującą kamicą u psów, jest bowiem identyfikowana w 5-8% przypadków. Największe genetyczne predyspozycje do występowania tej choroby zostały stwierdzone w przypadku dalmatyńczyków oraz buldogów angielskich.
