Jak pies pogryzł Mahometa i co na to Koran

Hadisy

Dla przeciętnego zjadacza akapitów podstawowym wykładnikiem doktryny islamu jest jego święta księga - Koran  oraz wynikające z niej zasady szariatu. Przykład muzułmańskiej tradycji niechęci wobec psów pokazuje jednak, że niekiedy prawo koraniczne powstawało w zupełnym oderwaniu od samego Koranu.

Pakistan i Malezja, Egipt i Czad, Emiraty Arabskie i Albania -  niezależnie od sytuacji ekonomicznej, stopnia rozwoju czy położenia geograficznego – państwa muzułmańskie stanowią jedną, moralno-prawną konstrukcję. Jej podwaliny zostały zbudowane z trwałego materiału - zobowiązań społecznych drobiazgowo opisanych prawem koranicznym. W zislamizowanych regionach świata religia to styl życia i światopogląd. Nie zdziwi więc fakt, że szariat reguluje również kwestię relacji człowieka ze zwierzętami, także psami. Zgodnie z tradycją muzułmańską psy uważane są za wyjątkowo nieczyste. Islam zabrania swoim wyznawcom trzymania ich w domach do towarzystwa. Nawołuje również do omijania szerokim łukiem, a nawet zabijania czarnych psów, uważanych za wcielenie diabła.

Hadisy a Koran

Polowanie na zające w Algierii, grafika umieszczona w Illustrated Times w 1860 r. Źródło: Shutterstock

Źródła powszechnie przyjętej tradycji niechęci do psów są jednak niejasne i uważane za doktrynalnie wątpliwe przez co odważniejszych badaczy prawa koranicznego. Przypowieści będące osią anty-psiej tradycji islamu występują jedynie w hadisach, będących zaraz po Koranie, podstawą prawa szariatu.Hadisy są zbiorami anegdot opowiadających o życiu Mahometa. Niektórzy badacze podkreślają, że zawarte w nich„psie” historie i pouczenia nie są kontynuacją wątków obecnych w Koranie. Okazuje się bowiem, że w świętej księdze islamu psy przedstawione są w sposób pozytywny. Tradycja hadisów w tym przypadku okazała się jednak silniejsza. I tak w gąszczu tysięcy anegdot kształtujących islamskie społeczności pojawia się wiele ‘cierni’, które sprawiły, że obraz psa w islamie odmalowany jest w ciemnych barwach pogardy i nieufności.

Liczba hadisów poświęconych psom jest tak duża, że można mówić o całej,szczegółowo rozwiniętej anty-psiej „doktrynie” islamu.

1.      Czarny pies jest wcieleniem diabła

Motyw złowróżbnego, czarnego psa przedstawianego jako wcielenie diabła pojawia się w podaniach hadisów z natarczywą częstotliwością. W niektórych tekstach Allah nakazuje zabicie wszystkich psów. W większości hadisów ogranicza ten nakaz jedynie do tych o ciemnym umaszczeniu. Aby oddać charakter specyficznej formy jaką jest hadis, przytoczę jego fragment w całości, wraz z otwierającym go wstępem wskazującym źródło nakazu:

„Abu Zabair słyszał Jabira Abdullaha mówiącego: Posłaniec Allaha rozkazał, byśmy zabili wszystkie psy a rozkaz ten wykonywaliśmy z taką dokładnością, że uśmierciliśmy nawet psa podróżującego z kobietą po pustyni. Wtedy apostoł Allaha zabronił dalszego ich zabijania. Powiedział: Jest waszą powinnością uśmiercanie (jedynie) czarnych psów z dwoma plamkami (oczami), bo są to diabły. [Muslin, hadis 3813]”.

 2.      Psy są istotami nieczystymi

Według tradycji hadisów wszystko, co zostało dotknięte przez psa powinno być posypane ziemią, która ma właściwości puryfikujące oraz umyte siedem razy wodą. Psy jako istoty nieczyste nie powinny być również przedmiotem handlu. Prorok potępił handlarzy psami oraz ich krwią. Napiętnowani byli również lichwiarze, tatuażyści i malarze.

3.      Nie należy trzymać psów do towarzystwa w domach
Kolejnym nauką powielaną w wielu hadisach jest pouczenie o tym, że anioły omijają domostwa, w których trzymane są psy. Wyjątkiem są czworonogi ‘pracujące’, które pomagają człowiekowi w polowaniach oraz psy pasterskie i pilnujące. Oto dlaczego:

„Maimuna przekazał, że pewnego poranka Posłaniec Allaha (Mahomet) milczał zmożony smutkiem. Maimuna rzekł (do niego): «Posłańcu Allaha, widzę zmianę w twoim dzisiejszym nastroju». Posłaniec odpowiedział: «(Archanioł) Gabriel obiecał mi, że spotka się ze mną wieczorem, ale nie zrobił tego. Na Allaha, on nigdy nie złamał obietnicy». Mahomet był cały dzień przygnębiony. Nagle uświadomił sobie, że pod jego łózkiem przez cały ten czas znajdował się szczeniak. Rozkazał mu wyjść i pies odszedł. Zaczerpnął dłonią wodę i spryskał to miejsce (pod łóżkiem). Nastał wieczór i Gabriel przyszedł do niego. (Mahomet) powiedział «Obiecałeś  mi spotkanie poprzedniej nocy». (Archanioł) odrzekł: «Tak, ale my (anioły) nie wchodzimy do domu, w którym jest pies, albo obraz». Następnego ranka (Mahomet) nakazał zabić wszystkie psy, ogłosił, że psy pilnujące owocowych sadów również powinny być zabite, oszczędził jedynie te ochraniające rozległe pola i wielkie ogrody”. [Muslim, hadis 5248 ]

Oparty na hadisach szariat odmawia więc muzułmanom prawa do trzymania psów w domach w celach innych niż powyższe. Inne teksty przedstawiają amatorom posiadania psów specyficzną, religijną arytmetykę:

„Apostoł Allaha rzekł «Tym, którzy trzymają psy odbierany jest jeden ‘qirat’ dziennie (...) chyba że pies strzeże bydło»”. [Muslim, hadis 2062]

Wspomniany wyżej qirat jest jednostką, w której mierzone były dobre uczynki, za które otrzymywano pośmiertne łaski. Przykładowo, za uczestniczenie w ceremonii pogrzebowej muzułmanin otrzymywał jeden qirat.

4.      Psy unieważniają modły
Hadisy nauczają, że modły nie będą ważne, jeśli przed modlącym przejdzie pies, świnia, Żyd, magik lub kobieta. Zastrzegają jednak, że:

„Modlitwa będzie ważna, jeśli (wymienione postaci) przejdą przed nim (modlącym się) dalej, niż dosięgnąłby rzucony kamień”. [Abu Dawud, hadis 0704]

Przez długi okres hadisy funkcjonowały jedynie w tradycji ustnej, pielęgnowanej przez ich licznych przekazicieli. Badacze prawa koranicznego podają, że 200 lat po śmierci Mahometa (VII w.) istniało już ponad 200 tysięcy hadisów. Warto podkreślić, że w tym samym czasie, tj. w IX w. rozpoczął okres kilku stuleci rozłamów i prób reformacji islamu. Hadisy - jako zbiór nieweryfikowalnych anegdot z życia Proroka musiały pełnić rolę nośników nowych idei oraz poglądów. Z pewnością stanowiły również interpretację dotąd nieznanych realiów społecznych. Zarówno postępowi, jak i ortodoksyjni badacze prawa koranicznego są zgodni, że niektóre hadisy są fałszywe. Po latach badań stworzono zbiory, do których włączano sukcesywnie teksty, których autentyczność była bezdyskusyjna (sahih) lub dyskusyjna (hasan, da’if). Wyodrębniono także grupę hadisów fałszywych (maudu). Niektórzy badacze prawa koranicznego twierdzą jednak, że teksty nawołujące do przemocy wobec psów są również nieautentyczne. Zdaniem profesora Abou El Fadl’a w całym Koranie nie można znaleźć choćby jednej wzmianki, która mogłaby dać podstawę do tak negatywnego przedstawienia psa w innych pismach kanonicznych. Tradycja hadisów jest jednak tak silna, że zrodzone na jej łonie poglądy przetrwały wieki. Zawarte w nich nakazy i zakazy uformowały setki lat temu oblicze cywilizacji islamu. Przeobraziły wersy anegdot w tradycję odruchu bezwarunkowej pogardy i agresji w stosunku do psów.