Właściwe żywienie w zachowaniu zdrowia zwierzęcia odgrywa każdego dnia niezwykle ważną rolę. Jednocześnie stanowi ono istotne działanie w zakresie profilaktyki, jak i w procesach leczenia wszelkich chorób związanych z występowaniem patologii wydalania. Pojawienie się rzadkich, nie dość uformowanych odchodów o intensywnym zapachu i nieprawidłowym kolorze może wynikać z błędów w wyborze rodzaju pokarmu, niekorzystnej metody żywienia oraz występujących w ich wyniku niedoborów lub nadmiarów składników aktywnych.
Źródło: iStock
Jednakże zaburzenia pokarmowe to niewielki odsetek spośród poznanych klinicznie przyczyn występowania luźnych stolców u psa. Objawy takie, jak zielona, nieuformowana lub zupełnie wodnista kupa mogą pojawić się również w przypadku drobnych zakażeń bakteryjnych i wirusowych oraz towarzysząco, w poważnych stanach chorobowych. Ze względu na zróżnicowanie przyczyn występowania u psa luźnych stolców, niezwykle ważna jest szybka reakcja na pojawienie się skutków zaburzeń trawiennych oraz wykonanie ich pełnej diagnostyki.
Nie przeocz niepokojących objawów u swojego psa – o ile luźne stolce zdarzają się dość często i zwykle ich przyczyna leży po stronie chwilowej niedoczynności układu pokarmowego, o tyle biegunki, szczególnie te długotrwałe i nasilone, którym towarzyszy krew w kale psa, świadczą o toczącym się w organizmie procesie chorobowym i wymagają natychmiastowej interwencji lekarza.
Zdarza się, że w wyniku niewiedzy właściciele czworonogów wciąż mylą luźne, niewłaściwie uformowane stolce z niebezpiecznymi dla zdrowia biegunkami. W przypadku luźnych, zielonkawych wypróżnień, pojawiających się kilka razy w ciągu dnia przyczyny często leżą po stronie błędów żywieniowych, zbyt gwałtownej zmiany metody żywienia lub wprowadzenia nowych produktów żywieniowych. Pojawiają się również przy lekkich zatruciach pokarmowych, zwykle ustępując samoczynnie po 1-2 dniach.
Zupełnie inaczej sprawa ma się z biegunką, która mogąc być objawem klinicznym najróżniejszych chorób pozajelitowych, jednocześnie sama w sobie stanowi pewnego rodzaju patologię czynnościową. Pojawiająca się kilka do kilkunastu razy na dobę, w postaci wodnistej brei, często zabarwionej śluzem lub krwią może być poważnym zagrożeniem dla organizmu zwierzęcia.
Wystąpienie luźnych stolców u psa nie zawsze stanowi o poważnym problemie zdrowotnym. Jednak pojawienie się biegunki to wyraźny alert – coś złego dzieje się w organizmie Twojego czworonoga.
Rzadka kupa u psa to częsta oznaka patologii w obrębie układu pokarmowego, ale i kliniczny objaw wielu zaawansowanych procesów chorobowych. Biegunka, bo o niej mowa, polega na zwiększeniu częstotliwości oddawania stolca, o wyraźnie zmienionej formie. Luźna forma kału wynika ze zwiększonej jego objętości przy jednoczesnym zwiększeniu zawartości wody. Zarówno stwierdzenie mechanizmu jej powstawania, jak i dobranie właściwej metody leczenia wymaga w pierwszej kolejności odniesienia do rodzajów zaburzeń czynności układu pokarmowego czworonoga, określenia ich specyfiki oraz miejsca ich powstawania. Zwykle wykonuje się w tym celu szereg badań – USG jamy brzusznej, RTG, biochemię i morfologię krwi oraz rozszerzone badania kału.
Miejscem powstawania biegunki u psa może być zarówno jelito cienkie, jak i grube. Ze względu na czas jej trwania określa się tę przypadłość jako ostrą lub przewlekłą. Choroba, której objawem jest luźna, zielona kupa u psa o intensywnym, często kwaśnym zapachu może rozwijać się zarówno w obrębie przewodu pokarmowego, wówczas określa się ją mianem pierwotnej, jak również poza nim – wówczas stosowane jest pojęcie „wtórna”. Wyszczególnia się kilka mechanizmów powstawania biegunki u psa. Może być ona osmotyczna, perystaltyczna (in. neurologiczna), może wynikać ze zwiększonego wydzielania wody, zmian przepuszczalności jelit lub zaburzeń wchłaniania.
Na podstawie analizy specyfiki oraz właściwości zarówno wizualnych, jak i zapachowych można rozróżnić zaburzenia ze strony jelita cienkiego oraz grubego, co znacznie zawęża kliniczny obszar poszukiwań właściwej dla danej patologii przyczyny. Konsystencja kały w przypadku biegunki z jelita cienkiego będzie lejąca się, wodnista, przypominająca krowi placek, zaś z jelita grubego bardziej przypominać będzie słabo uformowaną galaretę lub pasztet. Przy zachowaniu typowej dla danego osobnika częstotliwości wypróżnień znacznie bardziej prawdopodobne jest zaburzenie ze strony jelita cienkiego. W drugim przypadku bowiem ilość wypróżnień jest zwykle wyraźnie zwiększona. Co więcej, w pierwszym przypadku pies wciąż panuje nas swoimi fizjologicznymi reakcjami i ogranicza wypróżnianie do spacerów. Mając do czynienia z biegunką z jelita grubego, pies nie jest w stanie już kontrolować swoich zachowań, co skutkuje załatwianiem się wszędzie, niezależnie od czasu czy miejsca. W tym przypadku również zdarza się, że pies załatwia się śluzem z krwią. Krew w kale to ewidentny objaw niebezpiecznych zmian w funkcjonowaniu układu pokarmowego, ale i całego organizmu zwierzęcia. Stwierdzając jej obecność w oddawanych częściej, bardzo luźnych stolcach należy niezwłocznie zasięgnąć porady lekarza weterynarii.
Szukając przyczyny biegunki u psa zwykle przeprowadza się szereg specjalistycznych badań, od najprostszych, jak wywiad dietetyczny czy analiza kału, po znacznie bardziej zaawansowane i inwazyjne. Wszystko po to, by móc jak najbardziej trafnie określić rzeczywistą przyczynę pojawienia się zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego.
Wśród przyczyn jelitowych wyszczególnia się między innymi czynniki zakaźne, takie jak kolonizacja drobnoustrojów chorobotwórczych – bakterii, wirusów, a także grzybów i pasożytów jelitowych. Coraz więcej spotyka się zakażeń przewodu pokarmowego z udziałem bakterii beztlenowych oraz wirusów odpowiadających za rozwój parwowirozy, koronawirozy czy choroby Rubarth’a.
Do grupy czynników niezakaźnych zalicza się z kolei popełniane notorycznie przez właścicieli błędy żywieniowe, obecność w pokarmie substancji drażniących i wynikające z tego zatrucia toksyczne, alergie i nietolerancje pokarmowe oraz choroby jelit. Wśród przyczyn pozajelitowych, za najczęściej spotykane uważa się:
- zatrucia substancjami uszkadzających czynność narządów,
- choroby wątroby, dróg żółciowych oraz nerek,
- zapalenie trzustki oraz jej zewnątrzwydzielniczą niewydolność,
a także nadczynność tarczycy, choć tę znacznie częściej stwierdza się u przedstawicieli kotowatych niż u psów.
W zależności od przyczyn występowania rzadkiej kupy u psa należy wdrożyć odpowiednie postępowanie lecznicze, odnosząc się do wyników przeprowadzonych badań. Wiele zmian chorobowych, których jednym z objawów jest luźny stolec wymaga szczególnego podejścia dietoterapeutycznego, co dodatkowo zwiększa trudności w opanowaniu problemu. W ciężkich i ostrych stanach, zaleca się podawanie płynnych i półpłynnych pokarmów, które są wyraźnie lepiej strawne i tolerowane przez czworonoga. Gdy występuje konieczność prowadzenia diety monomerycznej, stosuje się w tym celu metodę żywienia poprzez specjalistyczną sondę. Jednak, gdy tylko możliwy staje się powrót do tradycyjnego żywienia jelitowego, należy rozpocząć wprowadzanie wspomnianych wyżej, lekkostrawnych pokarmów, by pobudzić na nowo czynność jelit, nie narażając ich na upośledzenie struktury.
W wybranych przypadkach skuteczna może również okazać się ściśle określona czasowo głodówka, jednak w każdym przypadku, przed jej wprowadzeniem należy zasięgnąć porady lekarza weterynarii. Psy z przewlekłymi schodzeniami żołądka i jelit oraz walczące z zapaleniem trzustki wymagają szczególnej kontroli – dla nich przedłużająca się głodówka nie tylko pogarsza aktualny stan fizyczny pacjenta, ale i jego rokowania na całkowity powrót do zdrowia. Za najwłaściwsze narzędzie terapeutyczne w przypadku walki z biegunką uznaje się przeprowadzenie odpowiednio zindywidualizowanego pakietu badań i na postawie ich wyników określenie dalszych czynności farmakologicznych i dietoterapeutycznych.
Podczas długotrwałej, śluzowatej biegunki, ale i nawracających luźnych stolców poważnym czynnikiem ryzyka, odpowiedzialnym za postępujące patologie całego organizmu jest niekontrolowana utrata wody. Dlatego tak ważne jest uzupełnianie niedoborów zarówno wody, jak i niezbędnych elektrolitów.
Pies jest w stanie przeżyć utratę niemalże całej tkanki tłuszczowej lub połowy masy białkowej, jednakże nie jest w stanie poradzić sobie ze stanem długotrwałego odwodnienia. W szczególności, że strata już 5-8% wody, pełniącej rolę nadrzędną w większości wewnątrzustrojowych procesów biochemicznych, może poważnie zagrażać jego zdrowiu, a niekiedy i życiu.
Odwodnienie u czworonoga można rozpoznać, analizując stan fizjologiczny błon śluzowych (wysychanie), języka oraz skóry, przede wszystkim sprawdzając jej napięcie i elastyczność w obrębie karku. Niedobory wody powodują, że pies wyraźnie opada z sił, traci swoją osobowość, wydaje się osowiały, apatyczny, niekiedy nieco lękliwy. Wszystkie te objawy, stanowiące o wyraźnym odwodnieniu organizmu są wskazaniem do natychmiastowej, dożylnej terapii kroplówką.
Jeżeli mamy do czynienia z luźnymi stolcami i nic nie świadczy o patologicznych zmianach, zachodzących w organizmie zwierzęcia, niedoborom wody można zapobiegać również w domu. Wówczas należy zapewnić czworonogowi dostęp do świeżej, przegotowanej i wystudzonej lub przefiltrowanej wody. Dobrym rozwiązaniem jest również podanie Smecty, Lakcidu, niewielkiej ilości węgla leczniczego lub preparatów absorpcyjnych, wiążących wodę, przeznaczonych dla psów.
Ważnym jest, by nie ignorować objawów biegunkowych, niezależnie od wieku czy stanu fizjologicznego psa, ponieważ do wspomnianego odwodnienia może dojść już nawet w kilka godzin, w zależności od panujących wokół niego warunków środowiskowych. Zahamowanie utraty płynów i uzupełnienie niezbędnych elektrolitów stanowi zatem pierwsze i najważniejsze działanie terapeutyczne, w szczególności, gdy mamy do czynienia z silnie uwodnionymi stolcami, ze śluzem i krwią, u zwierząt osłabionych, psów ras małych i miniaturowych oraz szczeniąt. Wówczas interwencja lekarza weterynarii jest niezbędna.
Do głównych przyczyn biegunki u szczeniąt zaliczane są: stres, zmiany dietetyczne oraz występowanie drobnoustrojów chorobotwórczych w rosnącym organizmie. O ile praca ze stresem oraz wprowadzeniem nowej diety dla szczenięcia stanowi wyzwanie, lecz nie stanowi w rozumieniu psychofizycznym długotrwałego problemu, o tyle proces leczenia chorób, w okresie tak intensywnego rozwoju czworonoga, nastręcza zwykle wielu trudności. Niezależnie od własnych przypuszczeń, w każdym przypadku właściciel ma jednak obowiązek zasięgnąć porady specjalisty. W szczególności, że powyżej wymieniono jedynie kilka ze wszystkich możliwych przyczyn występowania luźnych stolców u szczeniąt.
Przez cały czas trwania biegunki lub luźnych stolców, odbiegających wyglądem i zapachem od standardowych wypróżnień należy zapewniać psu dostęp do świeżej wody. Wskazane jest stosowanie lekkostrawnej diety, najlepiej właściwie zbilansowanej karmy gotowej, suchej namoczonej, półwilgotnej lub mokrej, dedykowanej maluchom. Odradza się stosowanie głodówek, które pozbawiają psa stałej podaży zdrowych źródeł energetycznych, a przede wszystkim niezbędnych mu składników odżywczych i witamin. Szczeniętom nie wolno samodzielnie podawać leków i preparatów wiążących wodę, każdą taką decyzję należy uprzednio skonsultować z lekarzem weterynarii, który po wykonaniu niezbędnych badań określi najwłaściwsze postępowanie, uwzględniając nie tylko cechy fizjologiczne, ale i osobnicze rosnącego czworonoga.
W przypadku wystąpienia biegunki, niezależnie od wieku, rasy, płci czy cech osobniczych czworonoga należy natychmiast udać się do lekarza weterynarii, który zdiagnozuje problem i określi najbezpieczniejszy plan działania, w celu przywrócenia dobrostanu i pełnej kondycji zdrowotnej zwierzęcia. Reakcja ze strony właściciela jest tym bardziej wskazana, gdy w luźnej kupie psa dostrzeże śluz oraz krwiste plamy. Wówczas może okazać się koniecznym podanie leków przeciwkrwotocznych oraz pełnej zarządzenie pełen farmakoterapii lekami osłonowymi. Ważne jednak, by na co dzień zwracać uwagę na coś jeszcze – ma to szczególne znaczenie w przypadku szczeniąt. Jeżeli odchody psa są nadzwyczaj ciemne, wręcz czarne, a jednocześnie gęste i smoliste, może oznaczać to, że krew pojawiła się już w jelitach i świadczyć o wystąpieniu krwotoku wewnętrznego. Dlatego zawsze, gdy tylko dostrzeżesz niepokojące zmiany w zachowaniu i reakcjach fizjologicznych swojego czworonoga nie czekaj – reaguj. Twoja świadomość i czujność może uratować mu życie.
