Wymagania żywieniowe psów seniorów

Wymagania żywieniowe psa starzejącego się są podobne z reguły pokrywają się z wymaganiami tego psa jako osobnika dorosłego. Różnice występują tylko wtedy, kiedy starzeniu się towarzyszą jednostki chorobowe lub zmiany w składzie, budowie i kondycji ciała psa.

Podeszły wiek charakteryzuje się na przykład spadkiem mięśniowej masy ciała (beztłuszczowej masy ciała) oraz zwolnieniem tempa przemian metabolicznych składników odżywczych. Z czasem obniżeniu może ulec także aktywność fizyczna. Zmiany te wskazują, że zapotrzebowanie zwierząt starszych na energię pokarmową jest mniejsze niż zapotrzebowanie bytowe zwierząt dorosłych. Ocenia się, że zapotrzebowanie energetyczne psa powyżej ósmego roku życia, pozwalające mu na utrzymanie stałej masy ciała, jest o około 20% niższe niż dorosłego psa dwuletniego o porównywalnej masie ciała. Osobę, która profesjonalnie podchodzi o żywienia swojego psa takie wyniki nie dziwią, gdyż zawsze zapotrzebowanie na energię pokarmową określamy w stosunku do aktualnej masy ciała, aktywności fizycznej, warunków bytowania czy stanu fizjologicznego. Zatem, jeżeli pies ważył 20 kg, a teraz w wyniku zmniejszonej aktywności fizycznej, m.in. na skutek starzenia się, waży 18 kg, właściciel musi mu zmniejszyć ilość energii dostarczanej z pokarmem. Jeżeli tego nie zrobi, może po jakimś czasie zaobserwować jedną z najczęstszych dolegliwości psów starzejących się – mianowicie otyłość i/lub nadwagę.

Na zmniejszone zapotrzebowanie energetyczne psów starszych/starych zareagowały firmy produkujące karmy suche wprowadzając na rynek karmy o obniżonej gęstości energetycznej. Efekt ten został osiągnięty przede wszystkim poprzez wykorzystanie frakcji włókna pokarmowego, które nie jest trawione w przewodzie pokarmowym psa i dzięki temu nie stanowi źródła energii. Problem, moim zdaniem dość istotny, który jest związany z tego typu karmami wynika z obniżenia strawności pozostałych składników odżywczych, takich jak białko czy składniki mineralne i witaminowe. Takie problemy z zapewnieniem odpowiedniej ilości energii pokarmowej bez wpływu na strawność składników odżywczych nie dotyczą karm mokrych czy karmy domowej, gdzie sami właściciele poprzez odpowiedni dobór surowców spożywczych decydują o stosunku energetyczności karmy do zawartości składników odżywczych.

Składnikiem diety na który należy zwrócić szczególną uwagę w żywieniu psów starszych/starych jest białko. Istnieje przekonanie, że w karmach dla zwierząt w zaawansowanym wieku ilość białka całkowitego powinna ulec radykalnemu zmniejszeniu w stosunku do ilości białka w karmach dla psów dorosłych. Zdolność starszych zwierząt do trawienia i wchłaniania białek pokarmu może być upośledzona ze względu na zmniejszenie sprawności przewodu pokarmowego. Ponadto badania przeprowadzone na zwierzętach laboratoryjnych wykazują, że wysokie spożycie białka zwiększa ciśnienie wewnątrznerkowe u osobników z niewydolnością nerek, powodując dalsze uszkodzenia nefronów i postępującą utratę funkcji narządu. U psów z niewydolnością nerek, otrzymujących karmę o wysokiej zawartości białka, można stwierdzić nadciśnienie nerkopochodne, jednak wydaje się, że nie można przekładać tego bezpośrednio na wzrost częstości występowania zaburzeń funkcji nerek lub wzrost śmiertelności. Ponadto u psów, u których występuje nadciśnienie nerkopochodne, ograniczenie ilości białka podawanego w pokarmie nie powoduje powrotu parametrów funkcji nerek do wartości prawidłowych.

Z drugiej jednak strony ograniczenie ilości białka do poziomu niższego niż uznawany za odpowiedni do spełnienia zapotrzebowania bytowego zwierząt dorosłych może mieć bardzo negatywne skutki. Odpowiednia ilość białka jest niezbędna do odnowy i wymiany komórek, wytwarzania hormonów i enzymów oraz innych funkcji fizjologicznych. Częścią procesu starzenia się jest spadek masy mięśniowej. Niższe niż optymalne spożycie białka może tylko zwiększyć szybkość procesu zaniku mięśni. Starsze zwierzęta mają także ograniczone zdolności do rozwijania skutecznej odpowiedzi immunologicznej, co sprawia się, że stają się bardziej wrażliwe na zakażenia i inne czynniki uszkadzające. Wobec tego, że białko jest niezbędne zarówno do wytwarzania komórek układu immunologicznego, jak i przeciwciał, ograniczenie jego ilości w pokarmie może jedynie zwiększać potencjalne problemy.

Osobiście zalecałbym zwrócenie szczególnej uwagi na jakość białka a nie ilość. O jakości białka świadczy zawartość wszystkich niezbędnych aminokwasów oraz odpowiednie stosunki ilościowe pomiędzy nimi. W celu zapewnienia wysokiej jakości białka powinno się urozmaicać w diecie psa starszego surowce będące głównymi źródłami białka. W praktyce nie powinno się stosować przez długi okres czasu jednego źródła białka, ale często je wymieniać. W celu zapewnienia wysokiej przyswajalności poszczególnych aminokwasów z białka powinno się unikać obróbki źródeł białka w wysokich temperaturach – przykładowo przyswajalność białek z mięsa będzie wyższa jeżeli mięso będzie gotowane, a nie pieczone. Między innymi dlatego też w żywieniu psa starszego/starego lepiej stosować karmy mokre lub karmę domową aniżeli komercyjną karmę suchą, w której wysoka temperatura ekstruzji zmniejsza strawność białka.   

Z tego samego powodu co ograniczenie poziomu białka, w karmach dla zwierząt starszych ograniczany także bywa poziom fosforu. Upośledzenie funkcji nerek może prowadzić do wzrostu stężenia fosforanów w surowicy, a w efekcie do obniżenia stężenia zjonizowanego wapnia. W takiej sytuacji pobudzane są przytarczyce i zwiększa się wytwarzanie i wydzielania parathormonu, który poprzez kilka różnych mechanizmów (mobilizacja z kości, zwiększenie wchłaniania w jelitach oraz resorpcja wapnia w nerkach) próbuje przywrócić prawidłowe stężenie wapnia, a także fosforanów w surowice. Mechanizm ten wymaga jednak stałego podwyższania stężenia parathormonu we krwi krążącej. Hormon ten jest przynajmniej częściowo odpowiedzialny za niekorzystne objawy uboczne, choroby nerek i może przyspieszać pogłębianie się niekorzystnych zmian. Z tego też powodu w żywieniu psów starszych nie poleca się suplementacji diety w fosfor oraz bardzo ważne jest utrzymanie w diecie na stałym poziomie wapnia i fosforu. Stosunek tych dwóch składników mineralnych powinien być zbliżony do wartości 1,4:1. Takie proporcje gwarantują, że jony wapnia w celu pokrycia zapotrzebowania na przebieg procesów metabolicznych nie będą pobierane z tkanek własnych zwierzęcia.

Wśród innych składników, na które należy zwrócić uwagę w czasie komponowania diety dla psa starzejącego się są m.in. kwasy tłuszczowe, szczególnie te wielonienasycone – im samym poświęcony będzie osobny artykuł, na który warto zwrócić uwagę.