Kwasy tłuszczowe w diecie zwierząt domowych

Obecnie powszechnie mówi się o dobroczynnym wpływie kwasów tłuszczowych na nasz, ludzki organizm. Czym  jednak są kwasy tłuszczowe i jakie ważne role odgrywają w organizmie? I przede wszystkim, czy mogą korzystnie wpływać także na zdrowie naszych czworonożnych przyjaciół?

Żródłem zdrowych kwasów tłuszczowych sa na przykład ryby. Żródłem zdrowych kwasów tłuszczowych sa na przykład ryby. Źródło: Shutterstock

Kwasy tłuszczowe są podstawowym elementem licznej grupy związków powszechnie określanej jako tłuszcze. Podzielono je na trzy grupy, w zależności od długości łańcucha węglowego (liczby atomów węgla), nazywane krótko-, średnio- i długołańcuchowymi.  Brak podwójnych wiązań pomiędzy atomami węgla w cząsteczce charakteryzuje kwasy nasycone, w przeciwieństwie do nienasyconych zwierających od 1 do 6 wiązań podwójnych w cząsteczce. Kwasy nienasycone są znacznie bardziej podatne na procesy jełczenia, jednak to właśnie wśród nich występują niezbędne kwasy tłuszczowe. Niezbędne, gdyż bez nich organizm nie funkcjonowałby prawidłowo. NNKT nie mogą być syntetyzowane przez organizm zwierzęcy, muszą więc być dostarczane w pożywieniu. Niedobór NNKT w diecie może prowadzić do wielu zaburzeń chorobowych naszych pupili.

Tłuszcze zwierzęce bogate są przede wszystkim w kwasy nasycone. Rolą tego składnika diety jest dostarczanie organizmowi energii niezbędnej do prawidłowego codziennego funkcjonowania.  Krótkołańcuchowe nasycone kwasy tłuszczowe są doskonałym źródłem łatwo dostępnej energii dla psów o wzmożonym wysiłku fizycznym, chorych na cukrzycę oraz nowonarodzonych szczeniąt i kociąt. Stanowią także element budulcowy fosfolipidów. Jednak nie ma potrzeby podkreślania  ich roli w tym zakresie, gdyż organizm bez problemów radzi sobie z ich wytwarzaniem. Nowe badania podają, że nasycone kwasy tłuszczowe mogą pełnić jeszcze inne funkcje, na przykład kwas masłowy może mieć wpływ na hamowanie komórek nowotworowych. Nie należy jednak przesadzać z podażą tych składników w codziennej diecie zwierząt domowych, ponieważ ich nadmiar może szybko doprowadzić do otyłości.

Głównym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych są oleje oraz tłuszcze pochodzenia zarówno roślinnego jak i zwierzęcego. Podstawową funkcją wielonienasyconych kwasów tłuszczowych jest utrzymanie prawidłowej struktury błon biologicznych. Spośród NNKT możemy wyróżnić dwie podstawowe grupy: kwasy omega-3 (mają 3 wiązania podwójne) i omega-6 (6 wiązań).

Kwasy tłuszczowe omega-3 są szczególnie ważne dla  szczeniąt i kociąt, psów sportowych, zwierząt w podeszłym wieku oraz cierpiących na przewlekłe schorzenia o podłożu zapalnym. Najbardziej znanymi  i najlepiej zbadanymi kwasami z tej grupy są EPA (kwas eikozapentaenowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy). Największe stężenie DHA występuje w mózgu. W naturalnym środowisku zwierzęta mięsożerne (szczególnie koty) pobierają wymagane ilości DHA zjadając tkankę mózgową swoich ofiar. Bogatym źródłem tych kwasów są także tłuszcz ryb morskich, w szczególności łososia, śledzia, makreli, halibuta, sardynek. Ponadto DHA możemy spotkać w olejach roślinnych: lnianym, rzepakowym, sojowym, oliwie z oliwek. Większość badań nad tymi kwasami dotyczyła ich wspólnego działania. W efekcie trudno jest opisać oddzielnie ich funkcje.

Źródło: Shutterstock
Najprostszy podział ról tych kwasów w organizmie będzie następujący: kluczową funkcją kwasów EPA jest regulacja przemian tłuszczów. Pomaga to zachować ich odpowiednią strukturę w poszczególnych miejscach organizmu. Kontroluje również uwalnianie DHA, wpływając tym samym na przekazywanie informacji. W razie potrzeby EPA jest wstanie przekształcić się w DHA.  Jest również cząsteczką wyjściową dla produkcji hormonów tkankowych, uwalnianych z błon. W związku z tym wpływa na szereg procesów przebiegających  w organizmie. Ma działanie przeciwzakrzepowe i przeciwzapalne, ogranicza kurczliwość naczyń krwionośnych, reguluje również ciśnienie krwi, zapewniając prawidłową pracę serca i układu krążenia. Powstrzymuje także rozwój guzów nowotworowych.

DHA będący budulcem wszystkich błon komórkowych i nerwów pełni głównie funkcje strukturalne. Kora mózgowa zbudowana jest z DHA w 60%, dlatego jest on szczególnie istotny dla prawidłowego rozwoju mózgu. Buduje przekaźniki informacji, korzystnie wpływając w ten sposób na prawidłowe funkcje układu nerwowego i dalej na zdolności umysłowe. DHA stanowi także od 30 do 60% tłuszczów w siatkówce oka, stąd jego ogromna rola w prawidłowym rozwoju narządu wzroku.  Jest także budulcem do produkcji serotoniny i dopaminy, czyli tzw. hormonów szczęścia.

Kwasy omega-3 szczególnie warto wprowadzić do diety samic ciężarnych, ponieważ uczestniczą w procesie powstawania tkanek płodu. EPA i DHA wpływają na prawidłowy rozwój  układu nerwowego, narządu wzroku i wagi urodzeniowej młodych. Po porodzie duża koncentracja tych kwasów w mleku wspomaga prawidłowy wzrost i rozwój młodych szczeniąt i kociąt. W szczególności dotyczy to prawidłowego przebiegu dojrzewania systemu nerwowego, a także rozwoju funkcji poznawczych. Dlatego powinno się zadbać o zwiększenie ilości EPA i DHA w diecie dla suk i kotek w okresie ciąży i podczas późniejszej laktacji.

Wzbogacenie diety psa sportowego odpowiednią ilością EPA i DHA szybko przyniesie korzyści. Zwiększenie wydolności i poprawa natlenowania tkanek mózgu  pozwoli  w krótkim czasie osiągnąć lepsze wyniki treningowe. Wysoka koncentracja tych składników w diecie dobrze wpływa na procesy zapamiętywania i uczenia się. Ma to znaczenie nie tylko u psów uprawiających sporty (np. agility) ale u zwierząt w każdym wieku. Jednak większą rolę odgrywa u psów starszych. Kwas DHA usprawniając pracę mózgu opóźnia wystąpienie zaburzeń związanych ze zmianami starczymi u czworonogów. Łagodzi także przebieg takich dolegliwości.

Kwasy EPA i DHA znane są także ze swoich właściwości przeciwzapalnych, poprzez hamowanie syntezy niektórych związków chemicznych nazywanych mediatorami reakcji zapalnej.  Ich udział w diecie będzie pomocny w przypadku wystąpienia u pupila dolegliwości związanych ze zwyrodnieniami stawów, przewlekłą niewydolnością nerek czy schorzeniami skóry.

Niedobór kwasów EPA i DHA podczas wzrostu i w późniejszym życiu dorosłym zarówno psa jak i kota prowadzi do wystąpienia wielu zaburzeń. Najczęściej spotykanymi są utrudnione uczenie się, zaburzenia koncentracji i uwagi. Mogą także pojawić się niepokojące objawy ze strony układu krążenia i systemu odpornościowego.

Proporcje tłuszczy w poszczególnych karmach zależą od przeznaczenia tej karmy. Źródło: Shutterstock
 Kwasy tłuszczowe omega-6 są niezbędne do prawidłowej syntezy błon komórkowych w organizmie. Wpływają korzystnie na stan zdrowia skóry, jakość włosa i funkcje reprodukcyjne naszych zwierząt. Wzbogacając dietę zwierzaka tym składnikiem sprawimy, że jego sierść szybko stanie się miękka i lśniąca. Głównymi źródłami kwasów omega-6 są oleje roślinne. Można jednak znaleźć je także w niektórych tłuszczach pochodzenia zwierzęcego. Należą do nich tłuszcz wieprzowy i drobiowy. W tym drugim można znaleźć znaczne ilości kwasu linolowego, sięgające ponad 20%.

GLA, czyli kwas gamma-linolenowy. Działanie tego związku jest bardzo dobrze widoczne szczególnie u zwierząt cierpiących na alergie skórne. Suplementacja GLA jest zalecana w różnych dolegliwościach skórnych, m.in. w przypadkach skóry przesuszonej lub  przetłuszczającej się. Wzbogacenie diety o kwas gamma-linolenowy wpływa korzystnie na produkcję hormonów o działaniu przeciwzapalnym. W organizmie zwierząt GLA może być uzyskiwany z kwasu linolowego, jednak u kotów proces ten będzie utrudniony w związku z niską aktywnością enzymu katalizującego tę reakcję. W naturze kwas ten występuje w oleju z ogórecznika (ponad 20%), oleju z wiesiołka i czarnej porzeczki.

Innym ważnym kwasem tłuszczowym jest CLA. Inne nazwy tej substancji to sprzężony kwas linolowy lub kwas rumenowy. Jest on mieszanką  pochodną kwasu linolowego. CLA występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego, głównie w wołowinie i nabiale. CLA może poprawić sylwetkę naszego zwierzęcia, w szczególności stosunek beztłuszczowej i tłuszczowej masy ciała. Wykazano korzystny wpływ tego kwasu w walce z otyłością. Udowodniono, że posiada zdolność do redukcji tkanki tłuszczowej, jednoczesnego zwiększenia masy mięśniowej i przyspieszenia przemiany materii.

Warto zorientować się więc  czy podawany pupilowi pokarm zawiera odpowiednią ilość kwasów tłuszczowych. W przypadku chęci podniesienia koncentracji tych związków w organizmie możemy zastosować szereg komercyjnych suplementów lub zwiększyć w diecie ilość naturalnych źródeł tych drogocennych substancji. Dzięki temu niewielkim wysiłkiem możemy korzystnie wpłynąć na zdrowie i kondycję naszych czworonogów.