Jakie składniki diety powodują psią nadwagę?

Otyłość staje się coraz powszechniejszym problemem w praktyce weterynaryjnej małych zwierząt. Szacuje się, że w krajach rozwiniętych gospodarczo otyłych może być nawet 24-34% psów. Także w Polsce problem jest coraz poważniejszy i zauważalny.

Źródło: Shutterstock

Wyniki badań przeprowadzonych w latach 2009 i 2012 w ramach programu „Lekarze weterynarii w walce z otyłością” wykazały, że problem ten dotyczy co najmniej jednej trzeciej psów hodowanych w naszym kraju. Mając na uwadze skalę problemu otyłość powinna być traktowana jako choroba dietozależna (lub, według starszej nomenklatury, choroba cywilizacyjna) oraz czynnik usposabiający do powstania także innych zaburzeń, np. chorób stawów, cukrzycy czy zwiększonej podatności na zakażenia. Dlatego bardzo ważna jest profilaktyka nadwagi i otyłości, która zaczyna się od regularnego kontrolowania masy ciała swojego zwierzęcia. Zaobserwowanie w początkowej fazie rozwijającej nadwagi u psa daje realną szansę, że wprowadzone postępowanie dietetyczne nie doprowadzi do wzrostu masy zwierzaka. Przyczyny nadwagi i otyłości u psów są następujące:

  • Niedostosowana zawartość energii w diecie do wydatków energetycznych (bilans energii dodatni) lub nieprawidłowe zestawienie w diecie ilości poszczególnych składników diety.
  • Brak lub zbyt niska aktywność fizyczna.
  • Nieprawidłowe nawyki żywieniowe wynikające głównie ze stosowania przekąsek, „resztek ze stołu” jako składników, które według właścicieli nie są składnikami dostarczającymi energii.
  • Zaburzenia hormonalne powstałe w wyniku kastracji psa lub sterylizacji suki, czego efektem najczęściej jest zmniejszenie intensywności przemian metabolicznych i związane z nimi zmniejszone zapotrzebowanie na składniki energetyczne.
  • Predyspozycje rasowe i genetyczne.
  • Wybrane jednostki chorobowe, np. niedoczynność tarczycy.

Na samym początku należy zaznaczyć, że nie ma składników występujących w diecie, które są przyczyną nadwagi czy otyłości. Jedynie ich zbyt duża ilość może doprowadzić do takich schorzeń. Każdy ze składników odżywczych jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, dieta pozbawiona któregoś z nich jest dietą niepełnowartościową. Wskazując na składniki diety, które mogą powodować nadwagę i otyłość u psów, skupić należy się przede wszystkim na ich ilości i jakości.

Niewątpliwie powstawaniu nadwagi i otyłości sprzyja zbyt duży udział w diecie tłuszczu i węglowodanów. Tłuszcze są najefektywniejszymi nośnikami energii metabolicznej – 1g dostarcza psu 8,5 kcal, podczas gdy 1g węglowodanów i białek tylko 3,5 kcal. Najlepiej przyswajalnymi formami tłuszczów są te złożone, zbudowane z wolnych kwasów tłuszczowych i glicerolu. Ich trawienie przebiega bardzo efektywnie w przewodzie pokarmowym psa i dlatego są one dla niego bardzo wygodnym nośnikiem energii (i nie tylko). Źródłem trójglicerydów są głównie mięso i podroby – szczególnie podroby są składnikami, które zawierają dużą ilość tłuszczu bogatego w cholesterol i witaminy tłuszczorozpuszczalne. Ponieważ w ostatnich latach wskazuje się na konieczność stosowania olejów roślinnych i tłuszczów rybich w żywieniu psów, należy zaznaczyć, że to także są wysokoenergetyczne składniki diety, a ich ilość też należy kontrolować.

Innym składnikiem wysokoenergetycznym są węglowodany: im prostsze tym organizm szybciej je trawi i metabolizuje. Problem jedynie jest taki, że szybkie ich metabolizowanie powoduje także pojawienie się bardzo szybko w organizmie psa uczucia głodu, co z kolei napędza łaknienie. Dodatkowo węglowodany przy nieprawidłowym ich zbilansowaniu w diecie, szybko są metabolizowane i syntetyzowane w postać trójglicerydów odkładających się w postaci tkanki tłuszczowej. Mechanizm ten doprowadza do insulinooporności tkanki tłuszczowej, dzięki czemu tkanka tłuszczowa staje się wyłączona z metabolizmu węglowodanów, hamuje to proces lipolizy a napędza lipogenezę. Długotrwająca insulinooporność prowadzi do powstawania cukrzycy typu II, schorzenia dietozależnego, które niezauważone przez właściciela i nieleczone może powodować zagrożenie zdrowia i życia psa. Z punktu widzenia żywienia psa cenne są wszystkie te składniki węglowodanowe, które zawierają cukry złożone oraz włókno pokarmowe, szczególnie jego frakcje nierozpuszczalne w wodzie.