Żelazo do życia niezbędne

Tempo metabolizmu, czyli stopnień w jaki organizm jest w stanie wykorzystywać energię pochodzącą ze składników odżywczych, zależny jest od ilości i dostępności tlenu. Natomiast czynnikiem, który ten proces w znacznym stopniu umożliwia jest żelazo. 

Źródło: BrandXPictures/Thinkstock

Żelazo należy do najlepiej poznanych składników pokarmowych. Postęp badań nad żelazem i jego rolą w prawidłowym funkcjonowaniu ustroju wynika przede wszystkim z powszechnych na całym świecie niedoborów żelaza i związanych z tym zmian chorobowych.

U dorosłych psów żelazo występuje w ilości 50-60 mg/kg masy ciała. Żelazo wchodzi w skład hemoglobiny i mioglobiny, białek przenoszących tlen z płuc do tkanek (70% z całej puli żelaza w organizmie). Występuje również w połączeniu z białkami: ferrytyną, transferryną i hemosyderyną. Atomy żelaza są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania enzymów komórkowych związanych z funkcjonowaniem łańcucha oddechowego. Odpowiada za desaturację kwasów tłuszczowych, destrukcję nadtlenku wodoru, jodowanie tyrozyny, biosyntezę prostaglandyn, katabolizm tryptofanu i detoksykację ksenobiotyków.

Problem z niedoborami żelaza związany jest przede wszystkim z jego wchłanianiem z treści pokarmowej oraz z formą tego pierwiastka, jaka jest obecna w żywności. Żelazo w żywności występuje w postaci hemowej, czyli związanej z hemoglobiną i mioglobiną. Wówczas obecne jest w żywności pochodzenia zwierzęcego. Natomiast w postaci niehemowej występuje w produktach pochodzenia roślinnego. Produkty pochodzenia roślinnego są gorszymi źródłami wchłanianego żelaza niż produkty pochodzenia zwierzęcego, chociaż i tutaj są wyjątki: np. żelazo z krwi jest słabo wchłaniane podczas, gdy żelazo z owsianki stosunkowo dobrze. Czynnikami ograniczającymi wchłanianie żelaza są fityniany, kwasy organiczne, a także obecność jonów wapnia, natomiast miedź oraz kwaśne środowisko zwiększa wchłanianie żelaza.

Czynnikiem, który ma jednak decydujące znaczenie w ilości wchłoniętego żelaza jest jego postać. Badania wykazują jednoznacznie, że jedyną formą żelaza, które może ulec wchłonięciu, to żelazo w postaci zjonizowanej, które jest rozpuszczalne. Psy, jako nieliczne zwierzęta, przyswajają żelazo dwuwartościowe w takim samym stopniu jak trójwartościowe (czyli nie musi rozbijać go na coraz łatwiej strawne związki).

Niedobór żelaza powoduje apatie, spadek aktywności i wytrzymałości fizycznej, wpływa na strukturę sierści, długotrwały niedobór doprowadza do niedokrwistości z niedoboru. Pierwszym objawem niedoboru żelaza jest apetyt na składniki niebędące pożywieniem – łaknienie spaczone. Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo występuje w czasie ciąży i laktacji oraz u osobników starszych, u których upośledzone jest wchłanianie. Nadmiar żelaza może wystąpić mimo tego, że jego zawartość w pokarmie się nie wchłania. Nadmiar związanego żelaza w postaci ferrytyny (powyżej 2,0mg/L) zwiększa ryzyko chorób naczyniowo-sercowych i nowotworów szczególnie okrężnicy.