Psa możemy nauczyć prawie wszystkiego. Siedzenie czy leżenie to zachowania, które pojawiają się spontanicznie, więc łatwo o ich wyuczenie. Natomiast, jeśli chcemy nauczyć psa zachowania, którego nie robi sam z siebie, potrzebny jest specjalny trening.
Źródło: fot. Tomasz Mońko, www.facebook.com/tomasz.monko
Metoda kształtowania, nazywana także metodą kolejnych przybliżeń, polega na uzyskaniu zachowań poprzez nagradzanie etapów pośrednich prowadzących do otrzymania pożądanego zachowania. Może to być pokonywanie przez psa przeszkód na torze agility lub nauczenie psa asystującego osobie niepełnosprawnej dzwonienia dzwonkiem do drzwi.
Aby nauczyć psa skomplikowanego zachowania najpierw trzeba wyznaczyć sobie cel, czyli zastanowić się nad tym, czego od psa oczekujemy. Jeśli chcemy nauczyć psa dzwonienia dzwonkiem do drzwi, najpierw musimy rozbić to zadanie na kilka mniejszych etapów, wykorzystując w pierwszej kolejności te zachowanie, które odbywa się aktualnie:
Każdy z tych etapów ćwiczy się po kolei. Jeśli pies opanuje dany krok, przechodzimy do ćwiczenia kolejnego etapu. Każdy etap powinien zakończyć się pomyślnie i zostać przez psa opanowany, aby mógł przejść do kolejnego.
Kształtowanie zwieńczy się sukcesem, jeśli zostanie spełnionych kilka warunków. Przechodzenie z poszczególnych etapów powinno być płynne – pies musi mieć szansę na sukces i zdobycie nagrody. Najlepiej używać nagród wtórnych, np. pochwały słownej „dobry pies” lub kliknąć klikerem, natychmiast po wykonaniu przez psa oczekiwanego ruchu. W trakcie szkolenia należy psa obserwować. Jeśli zauważymy, że ma problemy z opanowaniem kolejnej tury, wróćmy do poprzedniej. Kiedy pies szybko opanowuje poszczególne etapy, nie ćwiczymy nieustannie tego samego, przejdźmy do kolejnego. Każdy etap powinien być na tyle opanowany, by stanowić podstawę do następnego kroku kształtowania. Równocześnie stopniowo wycofujemy nagrody za prawidłowe wykonywanie już opanowanych etapów, by zachęcić psa do podejmowania kolejnych działań.
Metoda kształtowania w początkowych etapach przebiega bardzo szybko, a w późniejszych kiedy stopień trudności podwyższa się ulega spowolnieniu. Bardzo ważne jest podejście szkoleniowca. Musi on dawać psu tyle nagród i zachęt by ten nie znudził się i nie popadł we frustrację. Ważne jest też zakończenie każdej sesji sukcesem, pies musi zostać nagrodzony. Komendę słowną powinno wprowadzać się dopiero na końcu, kiedy pies rzuca się w kierunku dzwonka wypowiadamy komendę „zadzwoń”. Kształtowanie kończymy prawidłowym wykonaniem zadania na komendę, a nie kiedy pies robi to spontanicznie!
Metoda ta m.in. doskonale sprawdza się w uczeniu psa różnych sztuczek, jak również w szkoleniu psa asystującego osobie niepełnosprawnej.
Chociaż kształtowanie jest proste w swych zasadach i łatwe do zrozumienia przez zwierzę to jest to trudna metoda do opanowania przez człowieka, ponieważ wymaga spostrzegawczości, refleksu, szczegółowego przemyślenia kolejnych kroków szkolenia i dobrego wykorzystania prezentowanych przez zwierzę zachowań na poszczególnych etapach. Stosowanie metody kształtowania wymaga wcześniejszej wprawy, wyćwiczenia samego siebie. Warto zadać sobie ten trud, gdyż tą metodą jesteśmy w stanie nauczyć każde zwierzę wykonywania nawet bardzo skomplikowanych zachowań.
Oto filmik pokazujący efekty wyszkolenia kurczaka, przy użyciu metody kształtowania zachowań i klikera.
ŹRÓDŁA: Stanley Coren, Sarah Hodgson, Charakter psa dla bystrzaków, Wydawnictwo Helion, 2009; Karen Pryor, Najpierw wytresuj kurczaka, Media Rodzina, 2011.
