Inteligencja ras psów i ich podatność na szkolenie

Ludzie od wieków wykorzystywali psy do różnych celów począwszy od polowania, stróżowania i obronę, po zaganianie owiec, bydła, a skończywszy na psach faworytach, których jedną pracą było siedzenie na kolanach swoich właścicieli. Ze względu na specyfikę każdej z tych prac, ludzie jedne cechy u psów cenili bardziej, a inne starali się eliminować. Wtedy zaczęli krzyżować ze sobą psy najlepiej sprawdzające się w danej profesji, o najbardziej pożądanych cechach. I tak powstały rasy, których celem było uzyskanie pewności, że pożądane cechy charakteru i budowy będą przekazywanie z pokolenia na pokolenie.

Przykładem mogą być teriery, których zadaniem było wchodzenie do nor i wypłaszanie z nich lisa. Taki pies musiał charakteryzować się zaciętością, szczekliwością (by alarmować myśliwego gdzie się znajduje) oraz niewiarygodną odwagą w stawianiu czoła znaczenie większym od siebie zwierzętom.  Jeśli terier bał się wejść do lisiej nory od razu zostawał odstrzeliwany przez myśliwego, ponieważ nie spełniał swojego zadania i nie nadawał się do takiej pracy. Dlatego zawziętość, upór, odwaga i szczekliwość utrwaliły się w terierach, które teraz już co prawda rzadko polują, ale niejednokrotnie sprawiają kłopoty właścicielom swoim twardym charakterem i trudnością w prowadzeniu.

W podobny sposób powstało wiele psich ras. Ludzie najpierw prowadzili selekcję przede wszystkim ze względu na ich wartościowe cechy użytkowe, a dopiero później zaczęto przywiązywać uwagę do wyglądu. Wystawy zaczęły wygrywać psy o najlepszym eksterierze i nie przejmowano się ich cechami użytkowymi. Na szczęście większość wielbicieli poszczególnych ras użytkowych zdało sobie sprawę, jakie niebezpieczeństwo niesie ze sobą wyłącznie selekcja pod kątem prezencji, dlatego wprowadzono dla ras użytkowych obowiązkowe próby pracy, testy psychiczne, egzaminy sprawdzające stopień wyszkolenia, np. z zakresu podstawowego posłuszeństwa.

Przez wieki ludzie utrwalali w rasach poszczególne cenione przez hodowców i właścicieli tych psów cechy użytkowe. Dzięki temu mamy wśród ponad 400 ras psów uznawanych na świecie wielu specjalistów z różnych dziedzin, a ponieważ wykonywane przez te rasy prace wymagały różnych predyspozycji, technik pracy, współpracy z człowiekiem, bądź samodzielności mamy wśród psich ras całą paletę charakterów, charakterków, a niekiedy nieprzeciętnych osobowości. Niestety, bardzo często zapominamy o tej prawidłowości i podczas kupna psa kierujemy się wyłącznie jego wyglądem, stąd późniejsze rozczarowania daną rasą.

Badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Kolumbii Brytyjskiej wykazały, że połowa cech osobowościowych u psów ma podłoże genetyczne. Stąd mamy pewną możliwość przewidywania zachowania psów na podstawie rasy. Stanley Coren – znawca psiej psychologii, przeprowadził badania nad rasami i wraz z  innymi specjalistami wyróżnił pięć najistotniejszych form zachowania się psów, co do których istnieją wyraźne różnice pomiędzy poszczególnymi grupami ras. Są to: inteligencja i zdolność uczenia się, dominacja i terytorializm, towarzyskość, reaktywność emocjonalna.

W tym artykule mowa jest o inteligencji ras i ich podatności na szkolenie. Aby łatwiej przedstawić temat posłużmy się umownymi grupami psów: psy pasterskie, psy zaganiające, psy obronne, psy stróżujące, psy do walk, psy pociągowe, psy towarzyszące, psy w typie szpica, wszechstronne psy myśliwskie, aportery, wyżły, spaniele, teriery myśliwskie, setery, tropowce i charty.

Inteligencja i podatność na szkolenie

Za najinteligentniejszego psa na świecie uważa się suczkę rasy border collie o imieniu Chaser, której słownik zawiera aż 1038 słów! Jej popisy na youtube oglądają setki tysięcy ciekawskich widzów. Przez inteligencję określa się stopień łatwości uczenia się oraz rozwiązywania problemów. Wskaźnik ten pozwala przewidzieć jak łatwo będzie można nauczyć psa wykonywania komend i ogólnego posłuszeństwa.

Na szczycie najinteligentniejszych ras znalazły się przede wszystkim psy pasterskie, zaganiające, obronne i aportery. Nie dziwi zatem fakt, że większość psów sportowych odnoszących sukcesy to border collie, owczarki belgijskie, owczarki szkockie collie, owczarki szetlandzkie sheltie, a wśród psów pracujących w służbach mundurowych i ratownictwie królują owczarki niemieckie, owczarki belgijskie, rottweilery, dobermany oraz golden i labrador retrievery, które również doskonale sprawdzają się w również jako przewodnicy niewidomych i asystenci osób niepełnosprawnych.

Zauważmy również, że wszystkie wyżej wymienione rasy od początku swojej kariery zawodowej bardzo ściśle współpracowały z człowiekiem i żeby dobrze spełniać swoje zadania musiały stale obserwować i błyskawicznie reagować na wskazówki i komendy wydawane przez człowieka, nawet z bardzo dużych odległości. Psy pasterskie, podobnie jak aportery, pracują głównie wzrokiem, są wyczulone na najmniejszy ruch ludzkiej ręki, szybko, łatwo się podporządkowują i uczą. Zauważmy też, że większość psów służbowych (obronnych i do wykrywania narkotyków, materiałów wybuchowych i innych) zaczęło swoją karierę jako psy pasterskie i zaganiające (np. owczarki niemieckie, belgijskie i rottweilery).

Specyfika pracy tych ras wymaga od nich ścisłej kooperacji z człowiekiem, nieustannej czujności i błyskawicznej reakcji na polecenia oraz samodzielności w podejmowaniu akcji w sytuacji zagrożenia. Psy te na ogół są bardzo pobudliwe lub zrównoważone. Rasy te są niezwykle inteligentne, chętne do pracy i współpracy z człowiekiem, dzięki czemu bardzo szybko i łatwo się szkolą. Właśnie za te cechy ludzie cenili konkretne rasy psów i dlatego przez lata selekcjonowali je według tych cech, chcąc u utrwalić je w danej rasie. Nie bez znaczenia te wybitne cechy (inteligencja, podatność na szkolenie i przywiązanie do człowieka) wpłynęły na popularność wspomnianych ras na całym świecie.

Przyjrzyjmy się jeszcze budowie fizycznej tych ras. Wszystkie psy z tych grup mają proporcjonalną budowę ciała,dobrze umięśnioną i kątowaną, uszy często są stojące, z ruchomą małżowiną uszną (owczarki), wybitny węch (długie kufy, które kryją bardzo dużo receptorów odbierających zapachy). Proporcjonalne sylwetki tych ras umożliwiają im ciężką pracę i zapewniają wytrzymałość. Budowa, charakter tych psów i ich ogromne przywiązanie do człowieka sprawia, że stają się doskonałymi psami sportowymi i pracującymi. Również ze względu na te cechy są rasami wymagającymi ruchu, zajęcia, szkolenia i ścisłego kontaktu z człowiekiem.

Ranking ras psów pod względem inteligencji i zdolności ucznia się

wg Stanley Corena, „Charakter psa dla bystrzaków” Stanley Coren, Sarah Hodgson.

Wysoka	Umiarkowanie wysoka	Umiarkowanie niska	Niska
Psy pasterskie	Psy pociągowe	Teriery myśliwskie	Psy do walk
Aportery	Wyżły	Setery	Psy stróżujące
Psy zaganiające	Spaniele	Psy w typie szpica	Charty
Psy obronne	Wszechstronne psy myśliwskie	Psy towarzyszące	Tropowce

Jeśli chodzi o psy do walk, stróżujące, charty i tropowce to fakt, że uplasowały się na ostatnim miejscu nie znaczy iż są głupie i nie nadają się do szkolenia. Problem tych ras nie tkwi w ich inteligencji, a raczej osobowości. Uwagę tych psów bardzo łatwo jest rozproszyć, ponieważ genetycznie „zaprogramowano” je to wykonywania bardzo specyficznej pracy, np. tropienia zwierzyny. Psy te pracowały głównie samodzielnie, bez pomocy i kierownictwa człowieka, dlatego ciężko im „narzucić” swoją wolę.

Oczywiście każdego psa można wyszkolić! Po prostu niektóre rasy wymagają włożenia w szkolenie więcej wysiłku, czasu i cierpliwości. Nie bez znaczenia jest też wybór odpowiedniej metody szkolenia. Sukces w szkoleniu tych psów zależy od dwóch czynników. Pierwszym jest człowiek, to od niego zależy czy wykaże się wiedzą i ile czasu zachce poświęcić na szkolenie swojego czworonoga. Drugi to genetyka, psy te jedne umiejętności przyswajają sobie łatwo, a z innymi mogą mięć trudności.

Bądź co bądź, niezależnie od rasy i ich zdolności, zasadnicze założenia podstaw uczenia się są identyczne dla wszystkich psów i nimi należy kierować się przy wyborze metod szkolenia konkretnych osobników.

 

ŹRÓDŁA: Stanley Coren, Tajemnice psiego umysłu, Łódź, 2006; Stanley Coren, Sarah Hodgson, Charakter psa dla bystrzaków, Wydawnictwo Helion, 2009; Maciej Trojan, Ile słów może zrozumieć pies? http://maciejtrojan.natemat.pl;